Lagun izoztua

Joseba Bergara

"Lagun izoztua"
Joseba Sarrionandia
Elkar, 2001

   Askotan esaten da saldutako liburuen kopuruak ez duela zertan liburu baten kalitatearen erakusgarri izan behar. Indarrik eta ekarpenik gabeko milaka liburu eskas saltzen dira, ugari. Aurtengo Durangoko Azokan, ordea, liburu on, duin eta eder bat izan da salduena. Poztekoa da, beraz. Izan ere, euskal literaturan inoiz irakurri dugun lan biribilenetakoa iruditu zaigu Sarrionandiak argitaraturiko lehen eleberria.

   Hamazazpi urte beteko ditu aurten idazle iurretarrak erbestean, eta erbesteko eleberria atera zaio. Eleberri gogorra, zinez. Egileak berak "Argia" aldizkariari eskainitako elkarrizketan zehaztu zuen moduan, "autobiografikoa ez den arren, fikzioa eginda ere, pertsonaia eta egoeretan inplikatua sentitu naiz". Hori jakiteak, noski, are gordinagoa egiten du irakurketa.

   Ez gara hemen nobelaren nondik norakoak kontatzen hasiko. Arrazoi politikoengatik erbesteraturiko euskal errefuxiatuak dira nobelako protagonistak, hiru narrazio paraleloetan barrena. Frankismo garaiko Kalaportun jesuitenean interno dauden haurren gorabeherak kontatzen dira narrazio batean, Andoni Martinezen ahotik. Goio Ugarte da haur horietako bat, gaur egun Nikaraguan bizi dena, eta orain izoztu egin dena. Inor ezagutzen ez duela, hitzik gabe, oroitzapenik gabe geratu da, eta haren bila joan beharko du Maribelek, errefuxiatuen postariak. Hara hor bigarren haria. Hirugarrena, berriz, etorkizunean kokatzen da, eta narratzaile orojakile batek kontatzen digu Goiok, behin sendatuta, espedizio zientifiko batean Antarktikara egiten duen bidaia. Hotza, paisaia desolatuak, eta izozmendi ugari ageri dira hirugarren narrazio eder honetan.

   Guztiak maisuki harilkatzen dira, paraleloan, irakurlea batetik bestera atseginez jauzi egitera gonbidatuz. Ederki idatzitako liburua da. Inork gutxik lortzen du euskaraz Sarriren estilo ederraren parekorik. Liburuan aurrera egin ahala, halaber, irakurlea ohartuko da testuan gozamenez jarraitzera ez duela hainbeste bultzatzen hariak, oso noizean behin uretan agertzen diren izozmendien antzera agertzen diren harribitxiek baizik: deskribapenak, egoerak, gogoetak, istorioak... Sarrionandiak orain artean ohituta gintuen mundu literario horietako hainbat eta hainbat zati aurkituko ditu irakurleak orrialdeotan barrena. Eta benetan eder irudituko zaio irakurketa.

   Liburu handia da hau. Irudiz, sinboloz, esanahiz betea. Hurrengo hilabete eta urteotan kritikoek, ikertzaileek eta, zergatik ez, egileak berak argituko dituzte horietako hainbat. Baina irakurleak, besterik gabe ere, gozatu ederra hartuko du orrialde hauetan. Irakurle izatearen plazerra sentiarazten duten liburu horietakoa.

Txalaparta, hitzak & ideiak, 2002-udaberria